پارک اکولوژیکی؛ بوم شناسی طبیعی- فرهنگی

رویکرد پایدار به محیط بصری شهر در راستای طراحی پایدار، بر اساس سه اصل ساختار اجتماعی- فضایی پایدار،    الگو‌برداری از طبیعت و استفاده از منابع انرژی تجدید پذیر‌، معرف جایگاه و نقش جدید منظر شهری است که در آن بایستی ‌پاسخ‌های مناسب به مسائل اکولوژیک، رفاه اقتصادی و زندگی جمعی در بستر زیبایی‌شناسی اکولوژیک، با یکدیگر تلفیق شده باشند. در این میان سیستم طراحی پارک به عنوان هدایتگر و جلودار طراحی شهری جامع و همه جانبه و فضای سبز به عنوان بستر اصلی طراحی پارک و بخشی از سیمای شهر، محل ارتباط انسان شهرنشین و طبیعت است. انسانی که با توسعه سریع پیشرفت‌های صنعتی و تکنولوژیکی، ‌حضور فعال خود را در فضاهای باز شهری از دست داده و با طبیعت نیز بیگانه شده است. به این ترتیب احتیاجات‌ روانی و اجتماعی افراد از محیط زیست     تحت تاثیر مستقیم مسائل اقتصادی و صنعتی قرار گرفته و فرم تازه‌ای یافته است. از سال 1991 با مطرح شدن عنوان جدیدی از پارک‌های شهری به نام پارک‌های اکولوژیکی، چالش جدیدی در زمینه ارتباط انسان و محیط زیست پیرامونش در بستر شهر‌ مطرح شد که بسیار متفاوت از پارک‌های منظری گذشته است و همگام با اصول طراحی چشم انداز شهری پایدار که حاصل الگوی طراحی شهری پایدار است، گام بر می‌دارد. این نوشتار بر آن است تا با مروری توصیفی‌ بر ادبیات موضوع و تحلیل قیاسی نمونه‌های موردی موفق چنین        پارک‌‌‌هایی، به این مساله بپردازد که  ویژگی‌های پارک اکولوژیکی در باز تولید هویت طبیعی-‌ فرهنگی  مکان و تقویت چشم انداز شهری پایدار چیست؟ آیا منظور از لغت اکولوژی  در طراحی  پایدار صرفاً اکولوژی طبیعی است یا در واقع یک اکولوژی فرهنگی و شاید ترکیب این دو، و در این راستا برای طراحی اکو محور چه روندی باید در نظر گرفته شود. نتایج حاصل از این بررسی‌ها در نهایت معرف ویژگی‌های پارک اکولوژیکی به عنوان ترکیبی از منظر طبیعی و      منظر فرهنگی است که در آن فضایی جمعی با رویکرد اکولوژیکی طراحی می‌شود و عواملی از جمله افزایش تعاملات اجتماعی هدفمند در راستای  آموزش مستقیم و غیر مستقیم و ارائه راهکارهای حفاظت از محیط زیست، چهارچوب اصلی طراحی و عملکردی آن را تشکیل می‌دهند. اکثر نمونه‌های موفق این پارک‌ها، با توجه به ماهیت موضوع در سایت‌هایی که زمانی در آن‌ها چرخه‌ای از فعالیت‌های تولیدی- مصرفی انجام می‌شد شکل گرفته‌اند تا گذشته سایت را دوباره احیا کنند. چنین تلاشی  بیانگر ضرورت توجه همزمان به بوم شناسی طبیعی و بوم شناسی فرهنگی در راستای ایجاد محیط بصری و عملکردی دینامیک و پویا در شهر است و این خود می تواند راهکاری در باز‌زنده سازی و احیای اکوسیستم‌های فراموش شده شهری باشد.